اعجاز صوتی قرآن
امام رضا علیه السلام:
«خداوند قرآن را برای زمان خاص و افراد مخصوص قرار نداده است. لذا در هر زمانی این قرآن جدید و تازه خواهد بود.»
اعجاز نهفته در اصوات و آوای قرآن، یکی از ابعاد اعجاز قرآن است که تاکنون مورد توجه بایسته قرار نگرفته است. اعجاز صوتی قرآن کریم یعنی تأثیرات موسیقی و صوت قرآن بر خوانندگان و شنوندگان آن؛ تأثیراتی که پس از شنیدن صوت و کلام قرآن و موسیقی دلنشین آن پدید می‌آید و نه از پس معانی و محتوای ارزشمند گنجانیده در آن.
یک نوع موسیقی درونی در کلام قرآن وجود دارد که احساس شدنی است، اما تن به تشریح نمی دهد. این موسیقی در تار و پود الفاظ و در ترکیب درون جمله ها نهفته است.
تلفیق صوت و کلام، مقوله ای اسرارآمیز و پیچیده است که در جهان اسلام و ایران کمتر شاهد تحقیقات بنیانی راجع به آن بوده ایم. این در حالی است که احتمال میرود آیات بسیاری در قرآن وجود داشته باشد که در صورت قرائت صحیح، ایجاد ارتعاشات صوتی کند که باعث حصول انرژیهای مثبت برای انسانها باشد. انرژیهایی که فراتر از حواس، قابل درک و فهم است. اما هنوز توجهی بایسته به تأثیرات الفاظ قرآن نشده است گر چه در تحقیقاتی اندک، به جنبه اعجازی شنیدن آیت قرآن پرداخته شده است.
گروهی از پژوهشگران و پزشکان کشورمان در سال 1382 اقدام به آزمایشات و تحقیقات جالبی نمودند. آنان طی این آزمایش 40 بیمار همسان که نیاز به عمل جراحی داشتند را به دو دسته مساوی تقسیم نمودند. در روز عمل برای یک گروه از آنها از صبح زود تا لحظه عمل که بعدازظهر همان روز بود به پخش تلاوت آیت قرآن در اتاقشان پرداختند و برای گروه دوم این کار را صورت ندادند و صدای عادی محیط بیمارستان در اتاق آنها به گوش میرسید. سپس در هنگام عمل، نتایج متفاوت و جالبی برای پزشکان و پژوهشگران حاصل آمد. گروهی که از صبح در معرض شنیدن قرائت آیت قرآن در اتاق خود بودند از آرامشی بالاتر، ضربان قلب طبیعی تر و اضطراب و دغدغه کمتری برخوردار بودند.
این احساسات و تأثیرات تنها ناشی از شنیدن آیت قرآن است چون آن بیماران معانی آیت شنیده شده را نمی دانستند که بگوییم معانی آیت در آنها تأثیر داشته است.
به نظر می رسد علاوه بر فواید معجزه آسای شنیدن آیت وحی، خواندن این آیت نیز دارای تأثیری معجزه آسا باشد.
در قرآن و بسیاری از احادیث به درست قرائت شدن آیات عربی توصیه شده و حتی گفته شده که اگر سواد عربی هم ندارید و مفاهیم عمیق مطرح شده در این کتاب آسمانی را متوجه نمی شوید با این حال باز هم به قرائت آیات به عربی صحیح بپردازید یا به قرائت آنها گوش فرا دهید.
شاید واجب بودن قرائت حمد و سوره با صدای بلند در نمازهای صبح و مغرب و عشاء برای مردان، وسیله ای برای بهره مندی از انرژیهای خداوندی در آن اوقات شبانه روزی باشد. حال با توجه به توصیه هایی که از جانب خداوند متعال، پیامبر صلی الله علیه وآله و امامان بزرگوارمان شده است و با استناد به فرمایشات آنان احتمال بر این نکته میرود که به جز معانی ارزشمند و نکات انسانساز آیه ها، در قرآن، رموز و شگفتیهای صوتی و کلامی نیز وجود دارد. بنابراین در پس قرائت صحیح آیت قرآن، هاله هایی از انرژیهای مافوق درک آدمی در پیرامون او ایجاد میشود.
ممکن است تشابهات بعضی از حروف مقطعه درجاتی والا از تأثیرات صوت و کلام را در درون داشته و خود کلیدی برای تأثیرگذاریهای صوت و کلامی آیه های بعدی آن سوره ها در قرآن باشند. کما اینکه این حروف قابل ترجمه به زبانهای دیگر نیست.
در قرآن، عمل تکرار شاید در جهت تاثیرگذاری بهتر قدرتهای مستتر آن سوره یا آیه باشد. مانند سوره الرحمن.
همین طور در روایات نیز برای گرفتن تأثیرات ذکر، آیه یا سوره های قرآن، به تکرار آن سفارش شده است. این تأکید بر تکرار ذکر سعی بر ایجاد تأثیرات نهفته در آن اذکار را دارد.
با توجه به روایات مربوط به قرائت درست قرآن، می توان گفت، صحیح قرائت نمودن کلمات و حروف و رعایت کامل قواعد تلاوت، باعث می شود که سمفونی اصوات کنار هم شکل گیرد. در این صورت تأثیرگذاریهای شگرف و زندگیساز را برای انسان ایجاد می‌نماید. تأکید بر قرائت قرآن به همان زبان عربی با صوت زیبا و ترتیل، تصدیقی بر این ادعاست؛ وگرنه به جای توصیه بر آن، به ترجمه سفارش می‌شدیم. گمان بر این است تنها خواندن معانی آیت تأثیر خاصی بر انسان ندارد و این تلفیق صوت و کلام است که با قرائت درست تأثیرگذار است.
آنچه گذشت، گامی کوتاه، شتابان و ابتدایی بود به سوی جنبه های دیگر از اعجاز معجزه جاویدان پیامبر خاتم محمد مصطفی صلی الله علیه وآله. با توجه به این که منابع مربوط به اعجاز قرآن تاکنون به این جنبه از قرآن توجه نکرده اند، می توان اعجاز صوتی این کلام آسمانی را پردهای جدید از معجزات قرآن دانست که اگر به درستی شناخته و شناسانده شود، بشر را به خضوع و فروتنی در برابر آن فراخواهد خواند. روشن است که این موضوع نیازمند تأمل، تحقیق و بررسی بیشتر است. مقاله حاضر تنها بر آن است تا طرح موضوع کرده و نگاههای ژرف را به این جنبه ناشناخته اعجاز قرآن معطوف دارد. بدان امید که در آینده نزدیک اعجاز صوتی قرآن نیز در کنار دیگر جنبه های اعجاز آن در منابع علوم قرآنی مورد توجه قرار گیرد.
منبع:
مجله اندیشه صادق ،شماره 15.